शेअर बाजारातील गुंतवणुकीवर कर लागतो का? संपूर्ण मार्गदर्शन (Capital Gains Tax in Share Market Explained in Marathi)
शेअर बाजारात गुंतवणूक करताना कर का लागतो?
शेअर बाजारातील गुंतवणुकीवर कर लागतो. शेअर बाजारात गुंतवणूक करताना आपल्याला नफा (Profit) मिळतो – जो गुंतवणूक (Investment) किंवा ट्रेडिंग (Trading) द्वारे असतो. सरकार या नफ्यावर कर लावते, कारण तो एक प्रकारचा आयकर उत्पन्न (Taxable Income) समजला जातो.शेअर बाजारामध्ये गुंतवणूक करून व्यक्ती नफा कमावते, जो काही वेळा काही हजारांपासून ते लाखो रुपयांपर्यंत असू शकतो. सरकारच्या दृष्टीने हा नफा म्हणजेच तुमचे “Capital Gain” – एक प्रकारचे उत्पन्न. आणि जसे इतर उत्पन्नावर (जसे की पगार, व्यवसाय, भाडे) कर लागतो, तसेच शेअर बाजारातून मिळणाऱ्या नफ्यावरही कर लागतो.
शेअर विकताना किंवा लाभांश (Dividend) मिळवताना सरकारला कर आकारण्याचा हक्क असतो, कारण त्या व्यवहारांमधून तुमचे उत्पन्न वाढते आणि त्या उत्पन्नावर कर भरणे हे तुमचे कर्तव्य असते.
कर आकारण्यामागील मुख्य हेतू:
- सरकारच्या महसुलात वाढ करणे
- पारदर्शकता राखणे
- गैरवापर रोखणे (काळा पैसा, Benami व्यवहार)
अशा प्रकारे, शेअर बाजारातील उत्पन्न देखील आयकर कायद्यातील करपात्र उत्पन्न (Taxable Income) म्हणून धरले जाते.
👉 सरकारच्या दृष्टीने, शेअर विकून मिळालेला नफा म्हणजे तुमचं उत्पन्न, आणि त्यामुळे त्यावर Capital Gains Tax, STT, आणि Dividend Tax असे विविध कर लागू होतात.शेअर बाजारातील गुंतवणुकीवर कर लागतो.
शेअर बाजारात लागणारे मुख्य कर प्रकार
1. भांडवली नफा कर (Capital Gains Tax)
दीर्घकालीन भांडवली नफा (Long-Term Capital Gains – LTCG)
- १ वर्षाहून अधिक काळ शेअर होल्ड केल्यास लागू होतो.
- ₹1 लाखांपर्यंतच्या नफ्यावर कर नाही.
- ₹1 लाखांहून अधिक नफ्यावर १०% कर.
तात्काळ भांडवली नफा (Short-Term Capital Gains – STCG)
- १ वर्षाच्या आत शेअर विकल्यास लागू होतो.
- नफ्यावर १५% कर लागतो.
2. लाभांश कर (Dividend Tax)
- जर एखाद्या कंपनीने लाभांश (Dividend) दिला, तर तोही करपात्र उत्पन्नात समाविष्ट केला जातो.
- गुंतवणूकदाराच्या income slab प्रमाणे कर लागतो (५%, १०%, ३०%).
3. सिक्युरिटीज ट्रांझॅक्शन टॅक्स (STT)
- प्रत्येक शेअर खरेदी/विक्री वेळी ०.१% पर्यंत STT लागू होतो.
- हा कर ब्रोकरद्वारे थेट वसूल केला जातो.
शेअर विकताना कर कसा मोजावा? (How to Calculate Tax on Share Market Profit)
| प्रकार | होल्डिंग पिरेड | कर दर | सवलत |
|---|---|---|---|
| LTCG | > 12 महिने | 10% | ₹1 लाख नफा करमुक्त |
| STCG | ≤ 12 महिने | 15% | कोणतीही सवलत नाही |
| Dividend | NA | 5-30% | income slab वर अवलंबून |
शेअर नफा कर गणना उदाहरण
उदाहरण:
- शेअर खरेदी किंमत: ₹1,00,000
- विक्री किंमत (1.5 वर्षांनी): ₹1,50,000
- नफा: ₹50,000
- दीर्घकालीन भांडवली नफा: ₹50,000
- ₹1 लाखांपर्यंत सवलत असल्याने, कोणताही कर नाही लागणार.
शेअर बाजार गुंतवणुकीसाठी कर नियोजन टिप्स (Tax Saving Tips)
- LTCG सवलत वापरा – वर्षाअखेर नफा काढून ₹1 लाखाच्या आत ठेवा.
- ELSS म्युच्युअल फंड मध्ये गुंतवणूक करा – 80C अंतर्गत कर सवलत.
- Capital Loss Set-off – नुकसानीत असलेल्या शेअर्सना विकून नफ्यावरचा कर कमी करा.
- Tax Expert सल्ला घ्या – गुंतवणुकीचे योग्य कर नियोजन करून घ्या.
गुंतवणूकदारासाठी महत्वाच्या टिप्स
- Demat account report दरवर्षी आयकर भरण्यासाठी तपासा.
- आयटीआर (Income Tax Return) फॉर्ममध्ये स्टॉक्सचे लाभ दाखवा.
- ट्रेडिंग करत असाल तर ते व्यवसाय म्हणून समजले जाऊ शकते.
- Intraday Trading साठी वेगळी कर संज्ञा लागते (Business Income म्हणून).
गुंतवणुकीवरील करांशी संबंधित काही महत्त्वाचे कायदे
- Income Tax Act – Section 112A: LTCG साठी लागू.
- Section 111A: STCG साठी लागू.
- Finance Act 2020: Dividend taxation बदल.
FAQs – वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
Q1. शेअर विकल्यावर लगेच कर भरावा लागतो का?
नाही. कर दरवर्षी ITR भरण्याच्या वेळी भरावा लागतो.
Q2. Mutual Fund वरही हेच कर लागू होतात का?
होय, जर तो Equity Fund असेल तर त्यावरही LTCG/STCG लागू होतो.
Q3. Intraday Trading वर काय कर लागतो?
Intraday Trading ला व्यवसाय उत्पन्न मानले जाते आणि त्यावर slab नुसार कर भरावा लागतो.
Q4. LTCG साठी ₹1 लाख सवलत प्रत्येक शेअरसाठी लागू होते का?
नाही, ती एकूण वार्षिक नफ्यावर लागू होते.
निष्कर्ष: शेअर बाजारातील गुंतवणुकीवर कर – योग्य नियोजनाची गरज
शेअर बाजार हे नफा मिळवण्यासाठी एक उत्तम माध्यम असले तरी, त्यातील नफ्यावर लागणारा कर आपल्या एकूण उत्पन्नाचे नियोजन करताना महत्त्वाचा घटक ठरतो. योग्य माहिती व नियोजन न केल्यास आपण:
- अनावश्यक कर भरू शकतो
- Capital Loss दाखवण्याची संधी गमावू शकतो
- Tax Planning मधील फायदे गमावतो
म्हणूनच:
✅ Long-Term Capital Gains वर सवलतीचा योग्य वापर करा
✅ Short-Term गुंतवणुकीवर भांडवली नफा लक्षात घ्या
✅ Dividend Income सुद्धा income slab मध्ये धरावा
✅ Tax Loss Harvesting वापरून कर वाचवता येतो
✅ Tax Expert किंवा CA चा सल्ला घ्या
“Tax planning is not about evading tax, it’s about optimizing it legally.”
शेअर बाजारातून जास्तीत जास्त उत्पन्न मिळवायचे असेल, तर केवळ शेअर निवडणे पुरेसे नाही – तर त्यावर लागणाऱ्या कराचे योग्य नियोजन करणे अत्यावश्यक आहे.
“शेअर बाजारातील गुंतवणुकीवर कोणते कर लागतात? जाणून घ्या Capital Gains Tax, Dividend Tax, आणि STT यांची माहिती मराठीत. गुंतवणुकीवरील कर नियोजनासाठी उपयुक्त मार्गदर्शन.”
ट्रेडिंग म्हणजे काय ? What is trading
हॅमर कॅण्डल ( Hammer candlestick )
